استخر پرورش ماهی
اشرشیا کولی، سالمونلا اینترتیدیس و لیستریا مونوسایتوژنز عامل بسیاری از بیماری های گزارش شده در محصولات غذایی از جمله فرآورده های شیلاتی است. بعضی از این آلودگی ها منجر به مرگ مصرف کنندگان نیز شده است. از سوی دیگر وجود پس‌ماند بعضی از مواد شیمیایی مصرفی در آبزی پروری نظیر مالاشیت گرین، نگرانی های زیادی را در کشورهای مختلف به وجود آورده است. این نگرانی ها آن قدر جدی است که سازمان فائو (FAO) به‌عنوان مرجع امنیت غذا در جهان، آموزش استفاده از روش‌های صحیح آبزی پروری (GAP) و کاربرد جایگزین های این مواد را در دستور کار خود قرار داده است. در ایالات متحده ی آمریکا با تائید استفاده از ازن در صنایع غذایی و آبزی پروری توسط اداره ی غذا و داروی این کشور (FDA) کاربرد این ماده را به عنوان عامل ضد میکروبی در فرآوری، انبارش و نگه داشت مواد غذایی و دریایی و نیز تکثیر و پرورش آبزیان گسترش داده است. استفاده از این ماده در صنایع غذایی و شیلاتی کشورهای ژاپن، استرالیا، فرانسه و سایر کشورهای پیشرفته در صنعت غذا و آبزی پروری نیز مجاز اعلام شده است.
روش های استفاده از ازن در استخر پرورش ماهی
شستشوی آبزیان:
چنانچه ماهی یا میگو پس از صید یا برداشت با آب ازن زده شده شستشو شود، ماندگاری آن به دلیل کاهش بار میکروبی افزایش می‌یابد. ویوله (Violle) این افزایش زمان را 5 روز گزارش کرده است. براساس همین گزارش، او کیفیت میکروبی آب دریایی که حاوی باکتری هایی نظیر باسیلوس Typhus و باسیلوس Coli بوده است را با استفاده از ازن به کیفیت میکروبی آب آشامیدنی کاهش داده است. ویوله مشاهده کرد که تماس آب حاوی ازن با سخت پوستان دریایی هیچ اثری بر طعم یا ظاهر آن ها ندارد. ازاین‌رو پیشنهاد کرد برای کم کردن بار آلودگی سخت پوستان دریایی از آب سرد شده ی حاوی ازن استفاده شود.
استفاده از یخ حاوی ازن برای خنک سازی ماهی:
استفاده از یخی که از آب ازن زده شده تولید شده است، ضمن کاهش بار میکروبی باعث طولانی تر شدن زمان نگهداری ماهی و میگو می‌شود. مطالعه ی انجام شده در این خصوص حاکی از آن است که استفاده از یخ حاوی ازن در کاهش شمارش کلی میکروب‌ها تأثیر بسیار زیادی دارد. در این مطالعه تعداد کل باکتری ها بعد از 12 روز نگهداری ماهی با یخ معمولی و یخ حاوی ازن به ترتیب 2800000 و 90000 شمارش شده است. مطالعه‌ی سالمون و گال (Salmon & Gall) در این زمینه حاکی از آن است که چنانچه ماهی تازه در زیر یخ حاوی ازن نگهداری شود، کیفیت خوراکی خود را به مدت 12 – 16 روز حفظ می‌کند. همچنین کیفیت ماهی تازه‌ای که در یخ تولیدی از آب کلر زده شده نگهداری شده بود، بعد از 8 روز غیر قابل خوردن گزارش شده است. براساس گزارش گراهام و همکاران (Graham, et all) استفاده از ازن در خنک سازی و نگه داشت ماهی سفید (White Fish) می تواند عمر ماندگاری آن را 50 درصد افزایش دهد.
گندزدایی سطوح و تجهیزات فرآوری:
بررسی ها نشان داده است که ازن 52 درصد قوی تر از کلر در نابودی میکروارگانیسم ها است و سرعت نابودی آن بیش از 3 مرتبه است. استفاده از ازن سطح ایمنی محصول را در برابر باکتری های بیماری زا نظیر اشرشیا کولی افزایش می‌دهد. هنگام استفاده از ازن در نظافت و گندزدایی واحدهای فرآوری آبزیان اقدام های زیر را باید انجام داد:
1.تمیز کردن سطوح و تجهیزات از باقی‌مانده‌ی ماهی و میگو
2.پاشش آب حاوی ازن به سطوح و تجهیزات بدون استفاده از دیگر مواد شیمیایی گند زدا
تصفیه‌ی فاضلاب واحدهای صنایع شیلاتی:
فاضلاب واحدهای صنایع شیلاتی به خصوص واحدهایی که در فرآوری محصول از مقادیر زیادی آب استفاده می‌شود (مانند کارخانه‌های تولید سوریمی و کنسرو ماهی)، دارای مقدار زیادی خون، چربی، پروتئین و … است. BOD و COD فاضلاب این کارخانه ها بسیار بالا است و برای کاهش آن ها اقدام های مناسبی را باید انجام داد. ازن قادر است همراه با دیگر روش های فیزیکی و شیمیایی، فاضلاب واحدهای صنایع شیلاتی را به راحتی تصفیه کند.
حدف باقی مانده ازن
1- افزایش زمان تماس
2- عبور جریان آب از بیو فیلتر یا بستر زغال فعال
3- عبور آب از استخرهای هوادهی
4- تخریب باقی مانده ازن با لامپ های UV پرقدرت
مهم آن است که تمام ازن باقی مانده باید پیش از ورود ازن به فضا جمع آوری شود.
کاربرد ازن در آبزی پروری امتیازهای زیر را در بردارد :
1. بهبود کیفیت آب
2. افزایش مقدار رشد
3. کاهش بیماری ها و حذف مواد شیمیایی و داروها
4. بی‌خطر بودن برای ماهی و میگو
5. افزایش اکسیژن محلول در آب
6. نابود کردن اجرام خارجی
7. انعقاد اجرام کلوئیدی 1 – 30 میکرون و جداسازی آن ها در بیو فیلترها
– گاز ازن در استخرهای پرورش ماهی و در سیستم RAS قابل استفاده است.
استفاده از سیستم RAS (سیستم بازیافت آب استخرهای پرورش ماهی) در آبزی پروری دارای مزایای زیادی است از قبیل:
1.کاهش مصرف آب از طریق بازیافت آب
2.کاهش خروجی آب
3.افزایش کیفیت آب با حذف میکروارگانیسم های آلوده‌کننده و مواد الی و غیر آلی
4.افزایش قدرت تولید
5.آزادی در انتخاب مکان استخر
6.کنترل محیطی بهتر
7.حذف مواد جامد کلوئیدی ریز و درشت و درنتیجه کاهش کدورت آب
8.حذف مواد معدنی نامحلول در آب از طریق ته‌نشین سازی و جذب توسط فیلترهای شنی و کربن فعال
9.حذف نیتریت موجود در آب ( وجود ppm 2.8 نیتریت در آب سبب کاهش 5% ماهی آزاد می‌شود.)
10.گند زدایی و ضدعفونی آب که برای پرورش ماهی بسیار مهم می‌باشد.
عوامل مؤثر در گندزدایی آب به‌وسیله ازن عبارت‌اند از:
1.میزان غلظت گاز ازن
2.مدت زمان ماندن ازن در آب
3.میزان عوامل بیماری های موجود در آب
4.مقدار مواد معدنی در آب (در صورت زیاد بودن این مواد در آب بخش زیادی از ازن صرف اکسید کردن آن ها می‌شود و سبب افزایش نیازمندی به ازن می‌شود.)
اگرچه ازن یک اکسیدکننده بسیار قوی می‌باشد، اما غلظت بالای ازن در حوض‌های پرورش ماهی باعث آسیب شدید بافتی و تهدیدی برای بیو فیلتر می‌شود.
انواع مختلفی از راکتورهای انتقال گاز ازن به آب وجود دارد که در انتخاب آن باید به چند نکته توجه نمود:
1- انتقال کافی گاز ازن به آب
2- نداشتن هر گونه نشتی
3-ساخته شده از مواد مقاوم در برابر گاز ازن (استفاده از موادی مانند پلی ونیل کلراید. پلی کربنات و گالوانیزه در راکتورها مناسب نیستند. مناسب‌ترین آلیاژ فولاد ضدزنگ است. در شیرآلات نیز باید از فولاد ضدزنگ به همراه واشر و نوار تفلون استفاده نمود.)
مزایای ازن ژنراتور پرورش ماهی در صنعت آبزی پروری:
- کاهش بیماری در آبزیان
- افزایش اکسیژن محلول در آب
- کاهش مصرف آب
- افزایش سرعت رشد پرورش آبزیان
- مکمل یا جایگزین فرآیندهای درمانی آبزیان
- افزایش شفافیت آب
- حذف آلاینده های آلی، آفت کش ها، مواد رنگی در آب و نیترات در محیط رشد آبزیان
- بهبود در فیلتراسیون ترکیبات نامحلول در آب
- بهبود در تصفیه بیولوژیکی
مزایای ازن ژنراتور آکواریومی (زینتی):
- کنترل بیماری ها و جلوگیری از شیوع آن
- کاهش استرس در آبزیان
- افزایش در تکثیر و زادآوری آبزیان
- حذف بوی بد ناشی از تجزیه ضایعات آبزیان
- افزایش شفافیت و کریستالی شدن آب آکواریوم
- حذف ترکیبات نیتروژنی مانند آمونیاک، آمونیم و نیتریت
تزریق گاز ازن به استخر پرورش ماهی:
تزریق گاز ازن به آب استخرها می‌تواند به دو صورت انجام گردد:
- یک‌بار در روز
- چند بار در روز (روش بهتر نسبت به روش اول)
میزان آمونیاک و مواد معدنی نامحلول در آب 3 – 4 ساعت پس از غذادهی به ماهیان به حداکثر مقدار خود می‌رسد. البته باید میزان مواد معدنی موجود در آب در نظر گرفته شود.
نکته: میزان بهینه گاز ازن برای گندزدایی بسیار متغیر است.
مراحل تزریق گاز ازن در استخرهای پرورش ماهی:
ازن در چهار مرحله می‌تواند به آب جهت پرورش ماهی اضافه گردد:
1. به همراه گاز اکسیژن تغذیه کننده بعد از بیو فیلتر قبل از مخزن آب پرورش ماهی: در این مرحله آب ازنیته باید برای چند دقیقه در اتاق deozonation باقی بماند که سبب کاهش خطر تماس ماهی با رسوبات ازن می‌شود.
2. قبل از بیو فیلتر: که سبب کاهش خطر تماس ماهی با رسوبات ازن می‌شود. مزیت این مرحله افزایش اکسیژن نامحلول در آب و عیب آن افزایش رسوبات و اختلال در کار بیوفیلتر است.
3. به همراه آب ورودی منبع: که سبب جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا به داخل سیستم می‌شود.
4. در هنگام خروج فاضلاب: که سبب از بین رفتن عوامل بیماری‌زا و جلوگیری از ورود آن ها به محیط می‌گردد.
توصیه می‌شود که گاز ازن در دو مرحله به آب تزریق نگردد:
الف) قبل از حذف مواد زائد درشت: زیرا مقرون به صرفه نیست.
ب) در مخزن آب پرورش ماهی: سبب افزایش خطرات ناشی از تماس ماهی با رسوبات ازنی می‌گردد.
نکته : استفاده از آب شور مانند آب دریا سبب افزایش اکسیدان های سمی می‌گردد. زیرا گاز ازن با یون های برمید و کلرید واکنش های سمی انجام می‌دهد.
راه‌حل: استفاده از فیلترهای کربن فعال برای حذف رسوبات و اکسیدان های سمی موجود در آب.
در قسمت فیلم های آموزشی، فیلم استخر ماهی را قبل و بعد ازن زنی نشان می دهد.
شرکت فنون آردا سبز به کمک کارشناس های خود بهترین شرایط طراحی استخرهای ماهی و میگو را فراهم می کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شرکت تماس بگیرید.